***
Chajka Klinger – bohaterka kryjówki, której już nie ma
*29.10 (sobota) 2022, g. 17.00
Będzin, al. H. Kołłątaja 24/28
Siedziba fundacji Brama Cukermana
Spotkanie z Natalia Romik w ramach cyklu “SZUL – dom spotkań i nauki”
Chajka Klinger urodziła się 25 września 1916 (1917) roku w Będzinie. Ojciec był chasydem, a rodzina utrzymywała się z małego sklepu spożywczego. Pomimo biedy Chajka ukończyła Gimnazjum Fürstenbergów. Jako nastolatka została instruktorką w skautowskim Haszomer Hacair; działała też w partii Poalej Syjon i ruchach komunistycznych. Przez rok w Kaliszu przygotowywała się do wyjazdu do Erec Izrael, jednak plany te zniweczył wybuch wojny. Również ucieczka z Polski wraz z narzeczonym, Dawidem Kozłowskim, nie powiodła się. Wtedy główną areną jej działalności stała się farma. Podczas ostatniej deportacji Żydów z będzińskiego getta została w jednej z kryjówek przez hitlerowców schwytana z bronią w ręku. Torturowana przez Gestapo nie wydała swych towarzyszy. Cudem przeżyła i początkowo ukrywała się w grupie Żydów uprzątających zlikwidowane getto. Później wraz z przyjaciółmi przez 4 miesiące znalazła schronienie u rodziny Kobylców w Dąbrówce Małej. Tam 26 VIII 1943 r. zapisała pierwsze słowa swojego dziennika (opublikowany w 1959). Pod koniec grudnia 1943 r. przekroczyła granicę ze Słowacją i w marcu 1944 przybyła do Palestyny. Kilka miesięcy podróżowała po całym kraju, opowiadając o komorach gazowych i powstaniu żydowskim. Osiedliła się w kibucu Ha-Ogen, wyszła za mąż za Jaakowa Rosenberga (Ronena), z którym miała trzech synów: Cwi, Avihu (historyk – autor książki o matce) i Arnona. Załamania psychiczne doprowadziły ją do samobójstwa (opracował Andrzej Ciepał).
We wrześniu 2020 roku ukazały się dzienniki Chajki, pod redakcją jej syna Avihu Ronena “Skazana na życie. Dzienniki i życie Chajki Klinger” (wyd. Żydowski Instytut Historyczny).
Natalia Romik opowie nam o bohaterskiej walce, poświęceniu, lewicowej działalności Chajki Klinger. Przedstawi nam jej ostatnią kryjówkę i opowie o jej fenomenie, o której tak pisał Samuel Ron – ukrywający się tam ucieknier: „Piotr z pomocą synów wykopał pod domem coś w rodzaju groty, nie zważając na sąsiadów. Z technicznego punktu widzenia było to arcydzieło: z drewnianymi pryczami przymocowanymi do jednej ściany, dobrze zamaskowanym wejściem i prądem, z którego mogliśmy korzystać. Jednym słowem był to pałac. Niestety prawie nie było tlenu, miejsce było bardzo wilgotne i leżeliśmy stłoczeni bez koszulek, nie mając nic do roboty…”
Natalia Romik – absolwentka nauk politycznych, designerka, artystka. Uzyskała tytuł doktora na Bartlett School of Architecture UCL – tytuł pracy: „(Post)- Jewish architecture of memory within former Eastern European shtetls”. Obecnie stypendystka programu The Foundation for the Memory of the Shoah. Jej główne pole działań artystycznych i naukowych to styk sztuki i architektury, które zrealizowała m.in. w projektach: performance „Predator”, „What Makes You Horny and Itchy in Architecture?” na festiwalu „PARADE. Critical Practice” w Londynie, „Nomadyczne Archiwum Sztetla”, „Otwarte Studio Antyfaszystowskie”. Stypendystka programów naukowych, m.in. Stypendium Ministra Kultury 2012 na projekt „Żydowska architektura (nie)pamięci na Śląsku”. Stypendystka London Arts and Humanities Partnership na studia doktoranckie oraz Gerda Henkel Stiftung. W ramach pracowni Nizio Design (od 2007 do 2014) – konsultantka m.in. designu ekspozycji stałej wystawy w POLIN- Galerii XIX w., współautorka rewitalizacji XVIII wiecznej synagogi w Chmielniku. Designerka i współkuratorka wystawy czasowej „Obcy w domu. Wokół Marca 1968” w POLIN. Członkini architektonicznego kolektywu SENNA, który m.in. zrealizował projekt wystawy stałej „Żydzi na Górnym Śląsku” w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich, oddziale Muzeum w Gliwicach, w XX wiecznym, neogotyckim domu przedpogrzebowym w Gliwicach, czy wystawę Bejt Almin- Dom Wieczności. Laureatka prestiżowej nagrody Dan David Prize w 2022 za badania artystyczne i architektoniczne.
***fot. W roku 2020 w ramach realizowanego przez Fundację Brama Cukermana projektu „Babiniec” Natalia Romik wykonała makietę michałowickiego domku rodziny Kobylec i – razem z Karoliną Jakoweńko – spotkała się ostatni raz z Jadwigą Kobylec
Wstęp na wszystkie wydarzenie jest bezpłatny. Ilość miejsc na spotkaniach ograniczona.
Projekt dofinansowany został ze środków Samorządu Województwa Śląskiego
