29 grudnia 2019, godz. 12.00 (niedziela),
Al. Kołłątaja 24/28, Będzin (żydowski dom modlitwy w Bramie Cukermana)
Zapraszamy na spotkanie z autorami projektu „Będzińskie domy i ich historie”. Spotkanie rozpoczniemy w Bramie Cukermana, następnie udamy się na krótki spacer śladami nieistniejącego miasta.
Autorzy i prowadzący: Grzegorz Onyszko, Andrzej Ciepał, Piotr Jakoweńko
Genezą powstania tego projektu jest podobne działanie, które zrealizowaliśmy kilka lat temu w Bytomiu. W oparciu tamtejsze o niemieckie archiwum budowlane pochodzące sprzed 1945 stworzyliśmy Cyfrową Bibliotekę Bytomskiej Architektury – czyli największą internetową bazę wiedzy o tamtejszej architekturze powstałej przed 1945 r. Długo zastanawialiśmy się jak zrealizować podobny projekt w Będzinie. Czy zachowały się historyczne dokumentacje budowlane domów, z czasów gdy Będzin leżał w granicach Cesarstwa Rosyjskiego w guberni piotrkowskiej? A jeśli tak to gdzie ich szukać?
Dzięki pracy historycznej Grzegorza Onyszko udało się ustalić, że dokumentacja budowlana będzińskich kamienic znajduje się w znacznej mierze w łódzkim Archiwum Państwowym. Postanowiliśmy zaprezentować jak największą jej część na naszej stronie internetowej. Tak narodziła się zakładka „Będzińskie domy i ich historie”. Zamieściliśmy tutaj wybrane projekty, rysunki architektoniczne dotyczące 50 obiektów z końca XIX i początków XX wieku. Są to głównie fragmenty dokumentacji budowlanej domów mieszkalnych położonych w obrębie ścisłego centrum miasta.
Opracowanie archiwaliów było trudne, ze względu na fakt, że całość dokumentacji została wykonana w ręcznie pisanej cyrylicy. Nasze tłumaczone opisy obiektów zostały ujednolicone – obejmują nazwisko inwestora (właściciela), rok sporządzenia dokumentacji, adres historyczny i dzisiejszą lokalizację. W wielu przypadkach ustalenie tych choćby podstawowych informacji było sporym wyzwaniem. W tłumaczeniach i ustaleniu współczesnych adresów wsparł nas niezastąpiony Andrzej Ciepał.
Poprzez te archiwalia chcemy Państwu pokazać rozmach z jakim miasto w owym czasie rozbudowywało się – to wtedy drewniane chałupy zamieniały się w murowane kamienice, możemy prześledzić zmiany topograficzne jakie zachodziły w mieście w późniejszych czasach. Próbując odnieść te projekty architektoniczne do przestrzeni dzisiejszego miasta musimy przyjąć kilka zastrzeżeń. Po pierwsze bardzo wiele z tych obiektów nie dotrwało do czasów dzisiejszych. Okolice zamku, duża część ulicy Zawale, północna pierzeja Alei Kołłątaja zostały wyburzone w okresie okupacji niemieckiej oraz w okresie PRL. Ponadto wiele obiektów zostało wybudowanych w formie znacznie odbiegającej od tej zawartej w dokumentacji budowlanej. Ten zbiór archiwalny może być więc, z jednej strony punktem wyjścia do nowego pogłębionych studiów na historią każdego z obiektów. Z drugiej strony ten zbiór archiwalny jest dla nas specyficznym, pięknym i nostalgicznym obrazem miasta, którego już nie ma a być może nigdy go nie było.
Tymczasem zapraszamy i zachęcamy Państwa do eksploracji strony projektu: http://www.bramacukermana.com/new/bedzinskie-domy-i-ich-historie/
W razie jakichkolwiek uzupełnień bądź uwag prosimy o kontakt: bramacukermana@gmail.com
Wszystkie dokumenty pochodzą ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi.
Projekt dofinansowany z budżetu Województwa Śląskiego
ENGLISH:
http://www.bramacukermana.com/new/bedzin-houses-and-their-stories/