Hurtownia Manufaktury
w Sosnowcu

KRÓTKI RYS HISTORYCZNY MIASTA ORAZ JEGO GOSPODARKI.

Sosnowiec jest młodym miastem z zaledwie stuletnią historią. Położony na granicy Górnego Śląska i Małopolski, w XIX w. i na początku XX w., znalazł się na granicy Cesarstwa Rosyjskiego z Prusami (następnie Niemcami) i Austrią. Pod koniec XIX wieku stał się największym miastem kształtującego się Zagłębia Dąbrowskiego, będąc zarazem największą na świecie wsią. Prawa miejskie otrzymał w roku 1902, kiedy to z osad Stary Sosnowiec, Pogoń, Ostra Górka, Sielec i Radocha powstało na mocy ukazu carskiego miasto Sosnowiec. Do jego rozwoju przyczyniło się wybudowanie stacji granicznej kolei warszawsko – wiedeńskiej oraz odgałęzienie kolei iwanogrodzko (dęblińkiej) – dąbrowskiej z tzw. dworcem południowym. Ze względu na połączenia kolejowe, duże złoża węgla, rozwijające się górnictwo oraz nadgraniczne położenie, Sosnowiec był szczególnie atrakcyjny dla niemieckiego i żydowskiego kapitału. Na przełomie XIX i XX wieku powstają nowe przedsiębiorstwa związane z przemysłem ciężkim oraz fabryki chemiczne i włókiennicze. W przemyśle węglowym ukształtowały się z czasem dwa zespoły: Gwarectwo hr. Renarda (1884 r.) oraz w miejsce dawnego Gwarectwa von Kramsta – tzw. Sosnowieckie Towarzystwo Kopalń i Zakładów Hutniczych (1890 r.). Oba te zespoły opanowane były w późniejszym okresie przez kapitał francuski, do którego należało nawet 90% górnictwa na terenie obecnego Sosnowca, Zagórza, Klimontowia i Niwki. Rozwój przemysłu, handlu i usług był głównym czynnikiem miastotwórczym w dwudziestoleciu międzywojennym. Miasto rozwijało się niebywale szybko - w okresie dziesięciu lat Sosnowiec podwoił liczbę swoich obywateli osiągając w roku 1939 – przed wybuchem II wojny światowej – ponad 134 tysiące mieszkańców. Awans Sosnowca, jako handlowej stolicy województwa kieleckiego, do którego wówczas należał, przypieczętowany został utworzeniem w mieście Izby Przemysłowo – Handlowej dla całego województwa. Ten dynamiczny rozwój Sosnowca został brutalnie przerwany wraz z wybuchem II Wojny Światowej i okupacją hitlerowską.

Analizując spis dawnych przedsiębiorstw działających w centrum Sosnowca (ulice Modrzejowska, Małachowskiego, Kołłątaja, Targowa, Dekerta...) uderzająca jest ilość nazwisk żydowskich właścicieli. Wszystkie te przedsiębiorstwa, oraz ich właściciele odeszli na zawsze podczas okupacji hitlerowskiej. Po tamtej społeczności pozostało niewiele śladów, tym bardziej ważne wydaje się przywracanie pamięci o mniejszości żydowskiej w tym mniej znanym wymiarze - żydowskiej przedsiębiorczości w Zagłębiu.

Celem autorów szlaku Hurtownia Manufaktury w Sosnowcu było także przypomnienie przedwojennego Sosnowca, jako młodego, dynamicznie rozwijającego się miasta, które w krótkim czasie awansowało do rangi regionalnej „metropolii”. Drugim zamierzeniem autorów była próba rekonstrukcji wizerunku Zagłębia Dąbrowskiego, jako regionu o bogatym i wielokulturowym dziedzictwie: polsko-śląsko-rosyjsko-niemiecko-francusko-żydowskim.